Ông Mậu nói nhỏ nhẹ nhưng đầy vẻ nghiêm túc trang trọng:
- Rất cảm ơn anh, các anh đã hiểu tôi.
Vũ nhận thấy đại tá Mậu đã chinh phục, qui nạp trung tá Nguyễn Bá Liên tức là kéo thêm về lực lượng của ông cả một lữ đoàn Thủy Quân Lục Chiến vốn là đơn vị được tiếng trung thành của ông Diệm, quả là một thuận lợi không nhỏ. Anh nghĩ đến quyền lợi xuất phát từ động cơ cá nhân người ta dễ cảm thông, chấp nhận. Đúng như lời phân giải của Liên: "Chính ông Diệm mắc nợ đại tá 20 năm phục vụ, mắc nợ cha con tôi hai đời xả thân, chúng ta chẳng ân nghĩa gì với ông Diệm?" Với cái đà tương tự đó, lực lượng của nhóm Tâm Huyết do đại tá Mậu đứng ra tập họp mỗi ngày một lớn lên, và không lâu, tin báo động đã đến tai anh em ông Diệm.
Cố vấn Ngô Đình Nhu đã trả lời câu hỏi của bộ trưởng Huỳnh Hữu Nghĩa: "Lấy bằng chứng đâu để trị Đỗ Mậu? Đừng lo, tôi đã có kế hoạch bổ lưới tóm gọn bọn chúng một mẻ." Còn tổng thống Diệm rầy la ông già Ân, khi người đầy tớ trung thành tỏ ra lo lắng: "Thằng Mậu theo tui từ hồi còn là lính hầu khố xanh. Nay mai tui cho hắn lên tướng, tài trí của hắn đến rứa là mãn nguyện quá rồi. Hắn phản tui, theo ai để được hơn nào? Hắn đâu có ngu, đừng nghe lời đồn bậy bạ? "
Dù anh em ông Diệm chủ quan, coi thường đại tá Mậu, ông Mậu vẫn nghe lời khuyên của mọi người, bằng lòng để thiếu tá Trần Văn Thăng tuyển một nhóm lính công binh đến cải tạo căn nhà số 11 Gia Long của đại tá Mậu thành một cứ điểm bảo vệ an toàn, chắc không kém căn hầm bí ẩn của hai anh em ông Diệm tại dinh. Người ta mở khoảng tường phía sau thông sang nhà của trung tá Bùi Quí Cảo, tức là thông qua đường Lê Thánh Tôn. Trung tá Cảo hiện phục vụ ở đơn vi hành chính kế toán Bộ Quốc phòng, cũng là chiến hữu tâm huyết của đại tá Đỗ Mậu. Rồi từ nhà trung tá Cảo, có con đường bí mật chuyển đến căn nhà năm tầng lầu gần đó, là nhà của Thái Văn Châu phó chủ tịch Phòng Thương Mại Sài Gòn, đã nhường cho Nhóm Cần Lao ly khai sử dụng. Phòng làm việc của đại tá Đỗ Mậu được đặt ở lầu 5, phía trên là mái bằng, trực thăng có thể đậu được Bất kể lúc nào, sẵn sàng có trực thăng riêng của trung tá Nguyễn Cao Kỳ đến phục vụ. Lực lượng an ninh quân khu thủ đô là đơn vị cận vệ của đại tá Mậu, đã được lệnh nổ súng trong khu vực cấm mọi sự xâm nhập, hoặc bất kể hiện tượng nào nghi ngờ ám hại đại tá Đỗ Mậu phải nhanh chóng loại trừ. Không có tuyên chiến công khai, nhưng rõ ràng phía đại tá Mậu đã mặc nhiên nhảy lên lưng cọp sắn sàng đối đầu, không phải với ai khác, mà chính là anh em ông Diệm.
*
Mới sáng sớm, anh Huỳnh Văn Trọng đã đến đón Vũ đi ăn điểm tâm, sau đó cả hai cùng đi lại Trung tâm Nha Tuyên úy công giáo thăm linh mục Cao Văn Luận mới ở Huế vào.
Linh mục Thuẫn bận công việc không có mặt. Cha Luận lại không được vui vẻ như mọi lần. Trông thần thái Vũ đoán cha đang băn khoăn gì đó. Không giấu diếm, cha tâm sự:
- Đúng vậy, có vài vấn đê xảy ra làm tôi lo lắng. Đó là vụ tổ chức lễ mừng Ngân Khánh 25 năm giám mục của đức cha Ngô Đình Thục. Mãi đến 29-6 (1963) tới mới là ngày lễ, nhưng cuối tháng ba cha đã thúc giục ông Trương Vĩnh Lễ chủ tịch Quốc hội, ông Huyền chủ tịch Thượng viện thành lập ủy ban tổ chức mừng lễ. Cả hai đã gửi thư mời các vị Viện trưởng Đại học Sài Gòn, Cần Thơ, Đà Lạt và tôi cùng với ông Bộ trưởng giáo dục Nguyễn Quang Trình về đây họp bàn chương trình tổ chức lễ. Theo ý đức cha Thục, phải coi như Quốc lễ, không chỉ tổ chức ở trong phạm vi giáo phận Huế, mà ở tất cả các địa phận, các tỉnh đều phải tổ chức đồng loạt. Địa phận Sài Gòn coi như Trung tâm chủ trì, là địa điểm chính. Đức cha Thục hy vọng ngày đó phái đoàn Tòa thánh Vatican đã nhận lời đến mừng, hy vọng sẽ mang theo quyết định vinh phong Hồng Y cho đức cha. Cha Bửu Dưỡng đã tin cho tôi biết, cha lấy cớ yếu đau không tham gia ủy ban tổ chức. Cha đã gặp đức khâm mạng Tòa thánh, ngài nói nhỏ với cha Dưỡng rằng vì có nhiều người chống đối, nên Bộ quốc vụ khanh toà thánh chưa phong Hồng Y cho bất cứ ai của giáo hội Việt Nam trong thời gian này được. Nhưng bạn bè ở Vatican chưa thông báo cho đức cha Thục biết. Một số các tỉnh trưởng không có đạo, biểu lộ bất bình, như các ông biết đấy, tỉnh trưởng bây giờ đều là quân nhân, họ kiêm chỉ huy trưởng Tiểu khu quân sự, các địa phương không còn ổn định như trước, họ phải lo việc an ninh, nên phản đối không chịu đứng ra tổ chức lễ tôn giáo. Lẫn lộn việc tôn giáo với việc quốc gia là sai rồi, trách cứ họ sao được. Ông Cẩn ở ngoài đó, ông Nhu ở đây đã biết vụ này. Cũng không muốn vấn đề này sẽ gây dư luận không lợi, nhưng vì các ông ấy coi trọng quyền huynh thế phụ không dám làm phật ý ông anh giám mục, ngay cả tổng thống Diệm cũng chỉ "ậm ừ", dù không bằng lòng, cũng không dứt khoát.
- Còn việc thứ hai là tình hình sinh hoạt Phật giáo của lực lượng sinh viên Đại học Huế, sinh viên, học sinh Huế gốc đạo Phật chiếm đến tám, chín mươi phần trăm. Chúng và gia đình chúng rất mộ đạo Phật. Vài năm nay, có ba giáo sư sinh ngữ người Úc giảng dạy ở đại học Huế, lại đỡ đâu cho tập thể sinh viên, cho tổ chức nhiều buổi hội thảo giáo lý Phật giáo, rồi sinh hoạt hướng đạo gắn liền với gia đình Phật tử đã thành nếp. Gần đây lại có tổ chức Juspao, thông tấn xã Hoa Kỳ, liên hệ giúp đỡ lập các nhóm sỉnh viên săn bắn dưới biển, sinh viên thể thao khỏe, tạo điều kiện cho phong trào sinh viên Phật tử, tập trung lực lượng khá thuận lợi. Sinh viên Đại học, liên kết với học sinh Trung học, rồi gắn với chùa chiền, từng bước mạnh lên. Phần tôi, các ông hiểu chứ, lo cho sinh viên học đạo đức học văn hóa, rõ ràng bọn chúng sống trí thức và trong sáng, đúng như tinh thần cộng đồng, đối thoại, liên kết tôn giáo, nền tảng của giáo dục, nguyện vọng chung của bậc làm thầy. Vậy mà đức cha Thục đã kêu tôi vào rầy la đã dễ dãi để cho lực lượng Phật tử làm chủ đại học Huế, trong khi chính tôi, một linh mục làm viện trưởng, đức cha bảơ tôi xin từ chức khi đã nhận ra sự bất lực của chính mình. Không rõ tại sao tin tôi bị đức cha rầy la dọa cắt chức Viện trưởng lại đến tai sinh viên, bọn chúng định làm lớn chuyện, quyết bảo vệ tôi, tôi phải khuyên răn mãi bọn chúng mới tạm yên cho. Vào đây, tôi đã trình với tổng thống, cụ khuyên tôi bình tĩnh lo vụ lễ mừng Ngân Khánh cho chu toàn, để đức cha quên đi việc đó nhưng tôi đã khước từ.
Cha Luận buồn phiền thật sự, anh Trọng và Vũ chẳng biết dùng lời lẽ gì để chia sẻ an ủi cha, nên im lặng. Lát sau cha Luận tiếp:
- Tôi đến với Trường đại học Huế chỉ với thiên chức phát huy văn hóa thân túy và đạo đức làm người cho lớp trẻ. Chính trị không thể tự do hoành hành trong lãnh vực đại học do tôi điều khiển. Tôi đã hứa với ông Cẩn, tôi không để giáo sư lẫn sinh viên lợi dụng trường Đại học làm điểm tập trung sách động chính trị. Nhưng đạo giáo theo tôi lại là nhu cầu để đào tạo con người, không thể kỳ thị. Tôi đứng về phía sinh viên của tôi.
Cuối cùng cha Luận cho anh Trọng và Vũ hay, cha sẽ rời Huế ít tháng, không phải để vào đây mà sang Mỹ. Cha đã chuẩn bị xong giấy tờ, nhờ đại học Michigan điện mời cha qua nhận số phương tiện hiện đại xây dựng cho Viện Đại học Huế một phòng thí nghiệm y học như chương trình của cha xin chi viện đã được chấp thuận. Với cái cớ hợp lý này cha đã trực tiếp xin phép Tổng thống, ông chấp nhận rồi. Rời Huế lúc này, cha tự giải thoát được khỏi sự khống chế của đức cha Thục, không tham gia ủy ban lễ mừng Ngân Khánh đang gây dư luận mỉa mai, tránh được phong trào sinh viên Phật tử đòi cha phải đứng về phía họ mà cha không thể nào từ chối, để phải đối đầu với đức cha Thục.
Anh Trọng và Vũ nhận nhiệm vụ với cha, thông báo với linh mục Bửu Dưỡng tìm phương cách báo động với tổng thống Diệm nên ngăn hành vi quá đáng tạo nên sự kỳ thị với Phật giáo, với các tôn giáo khác đã có quá trình nuôi oán hận chưa tan. Về tình hình Phật giáo ở Huế, cha Luận đã thấy có hiện tượng không bình thường, nếu ông Diệm không thay đổi chính sách đối xử, sẽ là mối nguy hiểm đối đầu của chế độ.
Từ giã linh mục Luận, hai anh em ra về. Trên đường đi Trọng và Vũ tiếp tục trao đổi về nhưng điều linh mục Luận đã nói. Anh Trọng bổ sung thêm một số thông tin để xác định mối lo của cha Luận là có cơ sở:
- Không chỉ ở Huế, mà chính CIA ở đây cũng đã qua lại với các nhà sư ở chùa Xá Lợi, Ấn Quang liên lạc với lực lượng sinh viên, các huynh trưởng gia đình Phật tử tại trường Đại học Sài Gòn gần như công khai, trước đây quả chưa hề thấy. Tôi nghĩ, có khả năng bọn Mỹ đang nhúng tay vào lực lượng Phật giáo, chẳng phải vì mục đích tôn giáo, mà nhằm mục đích chính trị. Từ trước tới nay hễ nói đến hoạt động Phật giáo, anh em ông Diệm thường gắn ngay với hoạt động Việt cộng, có thể vì bộ phận Phật giáo đã từng sát cánh với Việt Minh trong kháng chiến chống Pháp mà ông Diệm thành kiến chăng? Mới đây, có dư luận trong cuộc họp nội bộ, ông Nhu đã úp mở lên án CIA đang muốn sử dụng Phật giáo gây sức ép buộc tổng thống Diệm gạt ông ta ra khỏi chính phủ, có thể là sự thật. Chú nghĩ sao?
Với ý muốn người anh nuôi nắm được vấn đề để củng cố quan điểm chính trị của anh, Vũ phân tích:
- Phía Mặt trận có mục tiêu đấu tranh rõ ràng là Độc lập, thống nhất Tổ quốc, có chính sách đoàn kết, đại đoàn kết, rộng rãi. Mặt trận cho đó là sắp xếp hay tập họp lực lượng cách mạng, phần đối ngoại coi là đồng minh. Khi mọi người, mọi quốc gia xác nhận Mỹ là kẻ thù của mình, thì Mặt trận coi như bạn - kẻ thù của kẻ thù mình là bạn mình. Vì có sự phân biệt bạn thù minh bạch mà Mặt trận đã thu hút được đa số trí thức nhân sĩ yêu nước, vì mục tiêu độc lập dân tộc, nếu chưa tham gia thì cũng được ủng hộ. Các nước chống Mỹ cũng được coi là đồng minh của Mặt trận. Trong khi đó anh em ông Diệm đã phá bỏ bình phong dân chủ tự do mà người Mỹ đã tốn công sức tiền của khá bộn tạo dựng lên. Bằng chính sách gia đình trị, độc tôn, họ đã gây oán thù trong nội bộ, trong các tôn giáo. Mỹ đã cố gắng nhiều để cảnh tỉnh ông Diệm, làm binh biến để đuổi Nhu, Cẩn, đặc biệt là bà Nhu, cốt xóa cái "gia đình trị" độc quyền này. Nhưng không những không chịu rút kinh nghiệm mà anh em Diệm còn ngoan cố gây mất lòng người đậm hơn. Tình thế này làm sao thắng nổi Mặt trận? Chắc chắn Mỹ phải tính chuyện "thay ngựa" thôi, theo cách nói của họ. Nhưng phải che giấu cái quyền quyết định là ở tòa Bạch ốc, tránh tiếng trước sự quan sát của thế giới, Mỹ sẽ phù phép tạo thành cuộc thanh lý nội bộ nhưng không vượt ra ngoài quy đạo Mỹ. Họ sẽ làm cách nào đó để một mặt đức cha Thục, tổng thống Diệm nếu cần thiết phải giữ lại, thì họ phải tỏ ra biết điều, mặt khác tranh thủ được sự tin cậy, nhằm có được một lực lượng Tôn giáo mà Mỹ thì rất tin Tôn giáo là phải chống Cộng sản vô thần, sách của Mỹ làm sao sai? Đẩy Phật giáo, cảnh tỉnh ông Thục, răn đe ông Diệm, Mỹ có khả năng việc gì cũng có thể làm được, mà chắc làm sớm đấy.
Trọng gật gù đòng tình, nhưng không khỏi băn khoăn:
- Nhưng, nếu Việt cộng dựa vào vụ này làm tới thì Mỹ tính sao? Có chặn kịp không?
- Đã có một nhân vật Mỹ tầm cỡ hỏi đại tá Mậu điều này, anh biết không? Ông Mậu đã lục một tờ báo Paris Match đưa cho người Mỹ xem tấm hình ngoài bìa, một anh bộ đội cụ Hồ khi vào một khu công giáo để tiếp thu vùng quân Pháp vừa rút vào Nam, bị giáo dân giết chết, trong tay còn nầm chặt khẩu súng. Bên dưới ghi hàng chữ: "Khẩu súng có đạn đã lên nòng, nhưng anh bộ đội cụ Hồ chấp nhận cái chết, không chịu nổ súng vào người dân!" Đại tá Mậu giải thích với người Mỹ rằng, "Cộng sản mạnh nhờ chính sách đoàn kết, họ bảo vệ sự đoàn kết như giờ gìn con ngươi trong mắt mình. Với chính sách đó, họ sẽ không dựa vào mâu thuẫn nhất thời giữa hai tôn giáo để giành lợi thế." Và ông Mậu đã khuyên người Mỹ cứ yên tâm thực hiện kế hoạch của họ.
Trọng khẽ thốt lên:
- Đại tá Mậu đáng nể thật!
*
Và rồi lễ Phật Đản của giáo hội Phật giáo đã đến. Khác với thời xưa, cái thời "trẻ chơi nhà, già chơi chùa" ngày Phật Đản chỉ tổ chức ba ngày 14, 15, 16 âm lịch, bây giờ mùa Phật Đản kéo dài đến 10 ngày từ giữa tuần trăng tháng tư âm lịch. Tại cố đô Huế vốn là trung tâm của giáo hội, hầu hết các gia đình đêu tổ chức bàn thờ Phật tại gia. Các gia đình Phật tử trở thành Hội đoàn xã hội, có tổ chức qui mô, sinh hoạt tập thể, tham gia lễ Phật. Các nhà đều treo cờ Phật giáo trước nhà, cờ lớn 5 màu phấp phới khắp chùa chiền. Khắp nơi khách thập phương lũ lượt đến chùa lễ Phật, khói hương bốc cao quyện mờ cây cỏ cố đô.
Năm nay người ta nhận thấy khác hơn năm trước. Cờ Phật giáo mới tinh, khổ lớn hơn, bay rợp trời Huế. Trùng hợp với dịp này là cuộc hành hương về đất thánh La Vang của giáo hội Công giáo, nơi Đức Mẹ hiện lên từ thời xa xưa nào đó được ghi dấu bằng ngôi giáo đường La Vang bên này sông Bến Hải thuộc Việt Nam Cộng Hòa. Tổng giám mục Ngô Đình Thục mới hôm trước đến nhà thờ La Vang làm lễ, ngày hôm sau trở về, Ngài ngỡ ngàng khi xe chạy giữa rừng cờ Phật giáo. Ngài nghĩ, chỉ ít ngày nữa, phái đoàn Tòa thánh Vatican, các đoàn khách Giáo hội phương Tây, qua đây mừng lễ Ngân Khánh của Ngài, chứng kiến cảnh cờ Phật giáo giăng mắc khắp phố phường, họ sẽ rất thắc mắc những điều đức cha đã thông báo nhân chuyến công du Pháp, ý của Ngài mới đây, rằng Giáo hội Công giáo Việt Nam đã lớn lên như người khổng lồ, đất nước mến yêu của ngài xung đáng được ân sủng, có một Hồng Y chăn dắt đàn chiên đông đảo, trung thành, hiếu để, luôn vâng phục đức Thánh Cha.
Đức cha Thục lệnh cho bác tài xế già tăng tốc chiếc xe riêng lộng lẫy về ngay dinh tỉnh trưởng Thừa Thiên, kiêm thị trưởng thành phố Huế, ông Nguyễn Văn Đẳng. Viên tỉnh trưởng bị ngài khiển trách nặng nề, không còn đường đối đáp. Nhận lệnh miệng của đức cha, ông Đẳng mời các cán bộ đầu ngành họp khẩn cấp, phân công chia nhận từng khu vực kéo quân đi hạ cờ Phật giáo đài phát thanh và xe loa khắp nơi nhắc lại luật pháp của chính phủ, cờ Tôn giáo chỉ được phép treo ở nơi thờ phượng đình, chùa, nhà thờ, không được phép treo ở tư gia.
Nhưng cố đô Huế năm 1963 có gì đó đã đổi khác rồi. Những năm trước mỗi khi cụ "Cố vấn Trung nguyên, Trung phần và hải ngoại" ban lệnh như vậy thì người dân không những vâng phục, mà còn run rẩy sợ hãi. Lần này những lá cờ Phật vẫn ương bướng tung bay, buộc cảnh sát, linh bảo an phải tự lo liệu lấy. Một vài nơi dân chúng phản ứng mạnh, có khi xô xát, cãi vã diễn ra. Các vị sư lãnh đạo Giáo hội, có danh tiếng như các hòa thượng Thích Tinh Khiết, Thích Thuyền Tôn, Thích Đôn Hậu, các thượng tọa Thích Trí Quang, Thích Thiện Minh, Thích Mật Nguyện, Thích Thiện Siêu... cũng mở hội nghị khẩn cấp tại chùa Từ Đàm, cử đại biểu lên gặp viên tỉnh trưởng Thừa Thiên. Ông tỉnh trưởng thêm một lần hoảng hốt, bèn đổ cho lệnh của chính phủ Sài Gòn, Huế chỉ biết thi hành, không cách nào khác được.
Sáng ngày 15 âm lịch, ngày chính lễ Phật Đản, tức ngày 8-5-1963 dương lịch, đồng bào Phật tử cả thành phố Huế, một phần dân của tỉnh Thừa Thiên kéo về chùa Từ Đàm, Chùa Diệu Đế, chùa Linh Quang... đông đảo khác thường. Trên tay mỗi Phật tử là một lá cờ nhỏ, mỗi đoàn người một cây cờ lớn dẫn đầu, Huế rợp bóng cờ bốn màu, các chùa đông nghẹt Phật tử đến nghe thuyết pháp và nghe thông báo "Cờ Phật bị hạ, đạo Phật bị kỳ thị, không chấp nhận chính sách độc tôn?" Trước cảnh rừng người và rừng cờ, tự nhiên bị kích thích tự hào về sức mạnh, có những tiếng hô vang, loan xa, sau đó cả rừng người đòng thanh phản đối lệnh của Chính phủ, thời cơ để phát tiết mối hậm hực bị đè nén quá lâu. Suốt cả ngày Huế sục sôi. Chính quyền Thừa Thiên sợ hãi, không chịu dành chương trình truyền giáo trên đài phát thanh cho đại biểu Phật giáo như thường lệ lại cắt bỏ, tức là đã tự đổ dầu vào lửa. Phật tử lũ lượt kéo về đài phát thanh Huế, và súng nổ, người chết, xe thiết giáp của quân lực Việt Nam Cộng hòa lao vào đám đông, chà lên thân người, những chiếc xe hai bên hông có sơn chữ tên "Ngô Đình Khôi", anh ruột của năm người em đang lãnh đạo chế độ, là chiến sĩ chống cộng, đã chết cho sự nghiệp "Cách mạng quốc gia" từ cái thời ông Khôi là Tổng đốc của nhà nước bảo hộ của Pháp, đã hợp tác với phát xít Nhật, bị nhân dân xử tử hình.
Áp suất phẫn nộ của đồng bào Phật giáo cố đô chuyển từ cơn lốc lùa vào Nam lập tức biến thành cơn bão, thổi qua Đà Nẵng, Quy Nhơn, Nha Trang, tụ thành tâm bão ngay tại Sài Gòn, nơi đầu não của chế độ. Chiều ngày 11 tháng 6, từng đoàn sư sãi, ni cô phật tử, tạo thành những dải màu vàng, nâu, xám, chuyển động từ nhiều ngả, sát cánh nhau khắp lòng đường, táp trung về ngã tư Phan Đình Phùng - Lê Văn Duyệt tạo thành vòng xoáy tròn, bao vây quanh vị sư già ngồi thiền trên mặt đường ngay giữa ngã tư. Ánh nắng nửa chiều còn gay gắt, mặt đường nhựa nóng bỏng bốc hơi hừng hực. Hai nhà sư trẻ nhanh chóng xách đến một can xăng, kính cẩn tưới đẫm áo vị sư. Xăng chảy tràn khắp chỗ ngồi, hơi bốc bay ra sặc sụa. Vị sư già vẫn bình thản kỳ lạ, bàn tay giữ quyết giơ cao ngang tầm mắt, bàn tay trái với chuỗi tràng hạt đặt đứng trên ngực. Ngọn lửa phừng lên, vị sư lặng lẽ bất động trong vòng lửa đỏ. Tiếng cầu kinh đồng lúc vang lên, xen lẫn tiếng khóc râm ran trong đám người dày đặc. Hàng vạn con người quì xuống tại chỗ.
Cả đoàn nhà báo, quay phim hầu như được nhường đường ùa vào vây quanh ngọn lửa đang bốc cao, họ xoay chuyển bấm máy liên tục cố khai thác những góc cạnh ưng ý nhất. Ba bốn người Mỹ chen lấn nhóm phóng viên nhà báo cố tiến lại gần hơn, những người này quần áo chỉnh tề như nhân vật ngoại giao. Nhìn thấy vị sư già điềm nhiên ngồi trong ngọn lửa, họ trố mắt kinh ngạc, làm dấu thánh giá, ngó trân bóng nhà sư trong lửa thốt lên bằng tiếng Anh: "Ôi? Chúa tôi! Lạy Chúa?", nhưng không mấy ai quan tâm đến họ. Hàng rào Phật tử hướng đạo đồng phục màu lam và nâu xếp thành hàng với những cây gậy cầm ngang tạo thành hàng rào, nhiều lần khá quyết liệt ngăn chặn các nhóm cảnh sát dã chiến đang hò hét cố gắng lao vào nhưng không thành công. Thân xác vị sư già đã từ từ ngả ra sau. Bốn nhà sư trẻ đã bung rộng lá cờ Phật lớn. Một vị sư với chiến loa cầm tay, thét lên:
- Hòa Thượng Thích Quảng Đức đã tự thiêu để bảo vệ lá cờ thiêng liêng của giáo hội Phật giáo, và để đòi hỏi nhà cầm quyền chấp thuận năm yêu sách của Giáo hội Phật giáo!
Nhà sư nhắc đi nhắc lại nhiều lần bằng tiếng Việt và tiếng Anh. Sự kiện này diễn ra ba ngày sau khi giáo hội Phật giáo đã thông báo trước cho tổng thống Diệm và quốc hội, nếu không giải quyết yêu sách của Giáo hội Phật giáo, chấm dứt đàn áp sư sãi, sẽ có vụ tự thiêu, và nhiều vụ tự thiêu tương tự sẽ tiếp theo. Nhưng ông Diệm đã công bố, chính phủ không nhượng bộ trước những yêu sách vô lý, áp đặt quá đáng đối với ông. Phải chăng, đó là thách thức?
Ngay sau ngày hòa thượng Thích Quảng Đức tự thiêu, tổng thống Diệm đã cấp tốc lập một ủy ban liên bộ, và mời đại diện Giáo hội Phật giáo gặp gỡ thương nghị với tinh thần hòa giải. Có nghĩa là chính phủ và tổng thống chịu nhượng bộ. Hai bên hội họp. Một thông cáo chung được công bố. Chính phủ nhận giải quyết năm yêu sách và đích thân ông Diệm ký, nhưng cạnh chữ ký của mình ông Diệm ghi thêm: "Những điều nêu ra trong thông cáo này đã được tôi tán thành ngay từ đầu theo nguyên tắc". Ngụ ý, dù nhà sư Thích Quảng Đức không tự thiêu như thế, ông ta cũng đã chấp thuận cả năm yêu cầu của Giáo hội Phật giáo rồi. Nhưng còn ông cố vấn Ngô Đình Nhu? Ông ta đã có trên bàn riêng khá đủ bằng cớ chứng tỏ CIA đã không đứng bên ngoại vụ "Phật giáo đấu tranh" - một kế hoạch quen thuộc của họ ở số quốc gia thuộc quyền, để giấu kín bàn tay phù thủy. Nhu linh cảm rõ ràng Mỹ đã chuẩn bị "thay ngựa giữa dòng", xóa bỏ sách lược chính trị cũ, và thay vào đó một chế độ quân phiệt tay sai dễ bảo. Ông ta bắt đầu chơi trả đũa CIA, bằng những bài viết gửi cho báo chí trong nước cả bên ngoài. Đặc biệt người ta không còn thấy Nhu đề cập đến hai từ "Việt cộng" trong các bài đó. Mỹ càng cay cú hơn.
Nhu không ngạc nhiên như ông Diệm đã ngạc nhiên, khi viên đại diện tổng thống Mỹ Trueheart qua gặp Diệm chuyển lời của tổng thống Mỹ: "Tôi không thể chấp nhận tình hình Sài Gòn rối ren thêm?" Nhu đã gằn giọng nói với Trueheart:
- Đây là vấn đề nội bộ của Việt Nam, xin ông nói với tổng thống rằng, không phải là vấn đề của nước Mỹ.
Đồng lúc, ông Nhu trả lời phỏng vấn của báo Times Mỹ:
- Các vị thấy đó, lối tuyên truyền của Phật giáo rất thích hợp với dân chúng ở những nước kém phát triển, nhiều người dân còn mê tín dị đoan. Họ đã kể công lao cống hiến, xây dựng đất nước ở cố đô Huế suốt thời kỳ còn Bảo Đại lệ thuộc Pháp xâm lược lần thứ 2, để hứa hẹn sẽ kiến tạo cho miền Nam hòa bình thinh vượng, dân chủ và tự do... - Nhu cười thành tiếng, sắc lạnh - Còn tôi lại tin ở cái thành tích "nướng một nhà sư già" của họ, không phải để chống Cộng sản như kiểu của hai giáo phái Hòa Hảo, Cao Đài, mà mở đường cho "thành tích kỳ diệu" vượt ranh giới tôn giáo qua ranh giới chính trị, và chính báo chí ở Mỹ đang giúp Phật giáo làm vậy. Phải chăng báo chí Mỹ gây sức ép với chúng tôi, buộc chúng tôi phải vâng lời chính phủ của quí vị?
Và dù thông cáo chung đã được phổ biến, chính quyền đã nhượng bộ, Giáo hội Phật giáo đã thắng lợi, nhưng anh Trọng gọi điện thoại báo cho Vũ biết: "Tôi vừa được nghe phía Phật giáo đã gặp số người Mỹ có quyền cao nhất ở đây, tình hình không phải dừng lại ở năm yêu sách được giải quyết xong, mà Mỹ tỏ ra cởi mở hơn, ủng hộ Phật giáo tiến xa hơn đấy. Không tiện báo kỹ với chú ở đây tôi đến gặp chú tối nay nhé..." Vũ nhận lời đón người anh nuôi tại nhà, buổi tối đó.
Về trang chủ